Genealogia dominorum terrae angiensis

De Heren van Edingen hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van het eerste kartuizerklooster in de Nederlanden te Herne. Omdat hun stamboom verre van transparant is, tracht ik enige duidelijkheid te brengen in hun familiestructuur. Uitgaande van deze Genealogia, die aan de Hernse kloosterkroniek voorafgaat, zal ik pogen de (onzekere) gegevens hieruit, na vergelijking met ander informatiemateriaal, zoveel mogelijk in hun juist historisch kader te plaatsen. — © Frans Hendrickx.

Ingelbertus — Deze heer van Edingen laat zich niet gemakkelijk identificeren. De genealogische data spreken elkaar tegen wanneer zij moeten bepalen om de hoeveelste Ingelbertus (of Engelbertus) het gaat. Hun eigen brongegevens zijn vaak onvolledig, zodat wat betreft de 12e en 13e eeuw de verwantschapsconstructies vaak hypothetisch zijn. Bovendien is niet elke Ingelbertus van Edingen daadwerkelijk dominus Terrae Angiensis geweest. Vertrekken we van de mededeling in de Genealogia die verklaart dat hij tussen 1200 en omstreeks 1220 de Heerlijkheid Edingen heeft bestuurd, en trachten we nadien te bepalen welke Engelbertus mogelijk gedurende deze periode heeft gefungeerd als heer van Edingen.

Besluit — Uit dit betoog vloeit voort dat Ingelbertus, hierboven geciteerd in de Genealogia, te vereenzelvigen is met ofwel Engelbertus III (Racines et hsitoire), ofwel met Engelbertus IV (Goffin), afhankelijk van het feit dat de vazal van de Graaf van Vlaanderen, Engelbertus II, al dan niet wordt beschouwd als een terechte Heer van Edingen in de numerieke volgorde van de Heren van Edingen met deze naam. Er moet evenwel een keuze worden gemaakt. Mijns inziens heeft Goffin de beste argumenten en kan voornoemde Ingelbertus worden gelijkgesteld met Engelbertus IV, heer van Edingen, die gestorven is op het einde van de eerste helft der 13e eeuw en tweemaal gehuwd is geweest, achtereenvolgens met Ida van Oudenaarde en Ida van Avesnes. Hij werd ca. 1160 geboren, zijn eerste gekende activiteit als Heer van Edingen dateert van 1205, zijn laatste wordt in 1242 gedagtekend. Hij is bijgevolg uitzonderlijk oud geworden.13 Ook is hij degene die in 1212 ervoor heeft gezorgd dat een olielamp bestendig kon branden zowel in de Onze-Lieve-Vrouwkapel, de bakermat van het een eeuw later gestichte kartuizerklooster, als in de parochiekerk van Herne.14

Sigerus [I] — ...

...

• 1. René Goffin, Généalogies enghiennoises, dl. 1: La Maison d'Enghien, Grandmetz (Château de) / Herne, Impr. Clerebaut, s.d. [1964] (= Recueil des tablettes du Hainaut, 3). Deze studie is wetenschappelijk onderbouwd met historische bronnen en dient als leidraad in deze weinig doorzichtige verwantschappen. Ik negeer de informatie verstrekt door de Wikipedia-site Lijst van Heren van Edingen omdat die zeer onvolledig is, maar betrek evenwel de Wikipedia-site Maison d'Enghien in de vergelijking met de andere informatiekanalen hieronder in noot 11, omdat deze meer overeenkomsten met Goffin vertoont.
• 2. La Maison d'Enghien, beelden 6-7.
• 3. La Maison d'Enghien, beelden 7-9.
• 4. [Lamalle 1932]1 (n. 2).
• 5. Volgens de gegevens is het niet duidelijk of het om Engelbertus III of Engelbertus IV gaat.
• 6. Ernest Matthieu, Histoire de la Ville d'Enghien, dl. 1, Mons 1876, 44-49.
• 7. In deze context wordt de eerste activiteit van genaamde heer van Edingen in 1191 gedateerd. In samenhang met het feit dat hij pas op het einde van de eerste helft der 13e eeuw zou overleden zijn, moet hij zeer oud zijn geworden.
  Engelbertus II zou evenwel niet de tweede zoon van Hugo van Edingen zijn, maar de eerste zoon van Engelbertus I van Edingen († ca. 1092), aldus La Maison d'Enghien, beelden 4-6. Hugo van Edingen († ca. 1190) is daarentegen de tweede zoon van Engelbertus II, wiens bestaan slechts in het jaar 1154 wordt bericht.
  In de veronderstelling dat Hugo van Edingen de vader van Engelbertus II zou zijn, dan liggen hun overlijdens opmerkelijk dicht bij elkaar: eerstegnoemde stierf ca. 1183 of zelfs in 1190, laatstgenoemde in 1193 (volgens Racines et histoire: Seigneurs d'Enghien (© Etienne Patou 2007-2014), p. 2.
• 8. Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families: Hainaut, Chapter 13: Seigneurs d'Enghien (© Charles Cawley 2006-2014). Een verdienstelijke internetsite met verwijzing naar de historische bronnen, maar niet vlot raadpleegbaar doordat de lopende tekst voortdurend met broncitaten is doorspekt.
• 9. Al heeft deze genealogische site geen duidelijke zekerheid, kiest hij uiteindelijk voor Engelbertus IV.
• 10. Racines et histoire: Seigneurs d'Enghien (© Etienne Patou 2007-2014), waarop Jos Bernaer (Herne) mij de aandacht vestigde, is een stamvoom van het Huis van Edingen vanaf de hypothetische oorsprong tot in al zijn vertakkingen. Hij is tabelmatig overzichtelijk opgesteld volgens de genealogische richtlijnen die gelden voor het maken van stambomen en kleurrijk geïllustreerd met de blazoenen van de adellijke families. Ook worden bij elke naam overvloedig verduidelijkingen meegegeven, nochtans zonder verwijzing naar de historische bronnen. Dit maakt dat de betrouwbaarheid van de gegevens niet kan worden gecontroleerd en men voor de interpretatie ervan de data met andere genealogieën, zoals hier aangehaald, dient te vergelijken.
• 11. We maken de vergelijking tussen Goffin en Racines et histoire voor de opeenvolgende Engelbertussen, eenmaal geïntervenieerd — in rechte lijn evenwel — door een Hugo, heer van Edingen, maar op een verschillend tijdstip afhankelijk van de geciteerde bron.
  Engelbertus I: fl. 1092 (Goffin) / geboren in 1065/70, vermeld in 1092 (Racines et histoire) / fl. 1092 (Maison d'Enghien);
  [Hugo: gestorven ca. 1183 of in 1190] (Racines et histoire). In de opvolging accepteer ik de keuze van Goffin, na Engelbertus II dus (zie hierna);
  Engelbertus II: fl. 1154 (Goffin) / gestorven in 1193 (Racines et histoire) / geboren in 1090 (Maison d'Enghien) ;
  [Hugo: gestorven na 1190] (Goffin) / 1120-1190 (Maison d'Enghien);
  Engelbertus III: gestorven na 2 juni 1200 (Goffin) / gestorven in 1244 (Racines et histoire) / 1140-1205 (Maison d'Enghien);
  Engelbertus IV: gestorven ca. 1250 (Goffin) / heer van Havré (!) gestorven in 1271 met als gevolg dat zijn nakomelingen behoorden tot de tak Havré van het Huis van Edingen (Racines et histoire — het is dan ook verwarrend dat deze bron hem opneemt in de numerieke volgorde van de Engelbertussen, al was hij de vierde Heer van Edingen met deze naam) / gestorven in 1250 (Maison d'Enghien).
  P.S. — Ten slotte zijn er nog twee Engelbertussen die een twijfelachtige plaats zouden hebben in het genealogisch schema: een Engelbertus (fl. 1172) als één van de vijf kinderen van de volgens Goffin rechtmatige Engelbertus II, vazal van de Graaf van Vlaanderen. Volgens Racines et histoire is deze Engelbertus een verdachte figuur, geboren ca. 1090, en is hij dus niet de legitieme Engelbertus II.
• 12. Uit dit huwelijk werd voornoemde Engelbertus IV van Edingen, heer van Havré geboren.
• 13. La Maison d'Enghien, beelden 7-9.
• 14. "Iste ordinavit atque dotavit lampadem olei iugiter arsuram in capella Dominae nostrae Virginis Mariae et similiter fecit in ecclesia parochiali de Herne", ed. [Lamalle 1932]1, alsook http://www.cartusiana.org/node/781, n. 9. Zie ook Matthieu (= n. 6), 46 en Félix Victor-Goethals, Dictionnaire généalogique et héraldique des familles nobles du Royaume de Belgique, dl. 2, Bruxelles 1849, beeld 275. Evenwel melden zij hun informatriebron niet. Dit jaar komt niet voor in de lijst van activiteiten van Engelbertus IV die Goffin heeft opgesomd.